Na czym polega wywłaszczenie nieruchomości?

Wywłaszczenie to wyjątek od konstytucyjnej zasady ochrony prawa własności prywatnej. Ustawodawca dopuszcza naruszenie tego konstytucyjnie chronionego prawa pod dwoma warunkami: wywłaszczenie może nastąpić na cele publiczne a dotychczasowemu właścicielowi musi zostać wypłacone słuszne odszkodowanie.

Zasady dokonywania wywłaszczeń

Podstawę prawną do wywłaszczenia nieruchomości znajdujemy już w konstytucji, ale istnieje szereg ustaw stanowiących szczegółowe normalizacje. Na wywłaszczenia pozwala obecnie około kilkunastu norm zwanych powszechnie specustawami. Jako przykłady można wymienić specustawę drogową, specustawę kolejową, specustawę przeciwpowodziową, czy specustawę o Centralnym Porcie Komunikacyjnym. Jako samodzielną podstawę do wywłaszczeń, ale również uzupełnienia przepisów specustaw, stanowi Ustawa o gospodarce nieruchomościami.

Jak wspomniano wyżej wywłaszczenie może nastąpić tylko na cel publiczne. Cele te wymienione są w a art. 6 Ustawy o gospodarce nieruchomościami. Przepis wskazuje, jako cele publiczne, min. budowle infrastrukturalne (drogi, koleje, lotniska, sieci przesyłowe), ochronę zabytków, ochronę środowiska, ochronę zdrowia, czy cmentarze. Takich celów w skali kraju realizuje się ogromne ilości. Co roku może się to przekładać nawet na kilkadziesiąt tysięcy wywłaszczonych nieruchomości.

Drugą przesłanką legalności wywłaszczenia jest wypłata słusznego odszkodowania. Niestety ustawodawca nie rozwiązał konstytucyjnie zasad ustalenia i wypłaty odszkodowania. Za podstawową bolączkę wywłaszczonych należy uznać fakt, że w polskim systemie prawnym możliwe jest fizyczne przejęcie nieruchomości przed wypłatą odszkodowania. Pozwala na to notoryczne wykorzystywanie tzw. rygoru natychmiastowej wykonalności, który pozwala inwestorowi objęcie posiadania nieruchomości niemalże w dniu wydania decyzji lokalizacyjnej. Dopiero potem wszczynane jest postępowanie o ustalenie odszkodowania, które często trwa kilka – kilkanaście miesięcy, a nawet kilka lat.

Podmioty uczestniczące w postępowaniu w postępowaniu o wywłaszczenie

Pierwszym niezbędnym w postępowaniu o wywłaszczenie nieruchomości podmiotem jest dotychczasowy właściciel nieruchomości. Bez niego nie byłoby czego wywłaszczać. Dotychczasowy właściciel jest stroną postępowania o wywłaszczenie i następnie o ustalenie wysokości odszkodowania. Jako stronie przysługuje mu prawo do zapoznawania się z materiałem dowodowym, wypowiadania się w sprawie zgromadzonego materiału, składania własnego materiału dowodowego oraz wnoszenia środków odwoławczych.

Drugą i można powiedzieć przeciwstawną stroną postępowania jest inwestor. To on wnosi o wydanie decyzji wywłaszczeniowej, nabywa prawo własności i jest zobowiązany do wypłaty odszkodowania. Rolę inwestora mogą prowadzić podmioty publiczne takie jak Skarb Państwa w postaci różnych reprezentujących go agencji, takich jak Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, Wody Polskie, Polskie Koleje Państwowe oraz jednostki samorządu terytorialnego.

Trzecim podmiotem uczestniczącym w postępowaniu jest właściwy organ, który wydaje decyzję dokonującą wywłaszczenia a następnie ustala odszkodowanie. W największym uproszczeniu ujmując, można powiedzieć, że organ pełni rolę bezstronnego arbitra rozstrzygające konkurencyjne interesy dwóch wcześniej wymienionych podmiotów. Organem jest starosta lub wojewoda.

Jeśli szukają Państwo wsparcia i pomocy prawnej w uzyskaniu wyższego odszkodowania za wywłaszczaną nieruchomość to zapraszamy do kontaktu z Kancelarią INLEGIS (tel.: +48 793 101 800) - reprezentujemy klientów na terenie całej Polski.